هر آنچه که باید در مورد بیماری دیابت بدانید
تعریف و انواع دیابت
دیابت شیرین، بیماری متابولیک است که آن را تحت عنوان دیابت می شناسید و موجب افزایش قند خون می‌شود. نقش هورمون انسولین، انتقال قند از خون به سلول های بدنتان و ذخیره‌سازی یا تولید انرژی در سلول است. در واقع بیماری دیابت، اختلال در ساخت مقادیر کافی انسولین یا استفاده از آن است.
اگر میزان بالای قند خون ناشی از دیابت درمان نشود، می تواند موجب آسیب به اعصاب، چشم ها، کلیه ها و سایر اندام هایتان شود.
دیابت انواع مختلفی دارد:
- دیابت نوع ۱، بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی به سلول های لوزالمعده حمله می کند و آن ها را تخریب می کند، لوزالمعده محل ساخت انسولین است. این حمله، علت مشخصی ندارد. حدود ۱۰ درصد مبتلایان به دیابت، مبتلا به دیابت نوع ۱ هستند.
- در دیابت نوع ۲، مقاومت در برابر انسولین در بدن تان ایجاد می شود و قند در خون تجمع می یابد.
- قند خونتان در پِره دیابت بالاتر از حد طبیعی است، اما به اندازه ای بالا نیست که تشخیص دیابت نوع ۲ بر آن گذاشته شود.
- دیابت بارداری به معنای قند خون بالا در دوران بارداری است. علت اصلی آن، هورمون های بلاک-کننده انسولین است که در جفت ساخته می شوند.
دیابت بی مزه، بیماری نادری است، اما اگرچه هردو دیابت نامیده می شوند، هیچ ارتباطی با دیابت شیرین ندارد. خروج مایع از کلیه هایتان در این بیماری، بیش از حد طبیعی است.
علائم، علل و درمان های هر کدام از انواع دیابت، منحصر به فرد است. در ادامه مطلب با تفاوت بین انواع دیابت، بیشتر آشنا می شوید.
مهمترین علائم دیابت
افزایش قند خون، موجب بروز علائم می شود.
علائم عمومی
علائم عمومی دیابت شامل موارد زیر است:
علائم دیابت در مردان
علاوه بر علائم کلی دیابت که ذکر شد، مردانی که به دیابت مبتلا هستند، ممکن است کاهش میل جنسی، اختلال در نعوظ (ED) و قدرت عضلانی ضعیفی داشته باشند.
علائم دیابت در زنان
این علائم ممکن است در زنان مبتلا به دیابت شامل عفونت ادراری، عفونت قارچی و خشکی و خارش پوست باشد.
دیابت نوع ۱
فرد ممکن است در دیابت نوع ۱، علائم زیر را مشاهده کند:
- گرسنگی شدید
- افزایش تشنگی
- کاهش وزن ناخواسته
- تکرر ادرار
- تاری دید
- خستگی
تغییرات خلقی نیز یکی از علائم محتمل در این بیماری است.
دیابت نوع ۲
فرد ممکن است در دیابت نوع ۲، علائم زیر را مشاهده کند:
- افزایش گرسنگی
- افزایش تشنگی
- افزایش ادرار
- تاری دید
- خستگی
- روند کند در بهبود زخم ها
یکی از علائم محتمل، عفونت های راجعه است، زیرا زمانی که میزان گلوکز در خون افزایش می‌یابد، روند بهبود بدن با دشواری مواجه می‌شود.
علائم دیابت بارداری
اغلب زنانی که به دیابت بارداری مبتلا می شوند، هیچ علامتی ندارند. این بیماری اغلب در طول آزمایش های معمول قند خون یا آزمایش تحمل گلوکز خوراکی تشخیص داده می‌شود، که معمولاً بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ بارداری صورت می‌گیرند.
در موارد نادر، زنی که مبتلا به دیابت بارداری است، نیز علائمی مانند تشنگی یا تکرر ادرار را نشان می‌دهد.
علل ابتلا به دیابت
هر نوع دیابت، علل مختلفی دارد.
دیابت نوع ۱
پزشکان، علت اصلی ابتلا به دیابت نوع ۱ را نمی دانند. به دلایل نامعلومی، سیستم ایمنی فرد به سلول های بتا حمله می‌کند و آن ها را از بین می برد، این سلول ها وظیفه تولید انسولین را در پانکراس بر عهده دارند.
ژن های برخی افراد ممکن است در بروز بیماری نقش داشته باشند. ویروس نیز ممکن است موجب بروز این حمله به سیستم ایمنی شود.
دیابت نوع ۲
علت اصلی بروز دیابت نوع ۲، ترکیبی از عوامل ژنتیکی و شیوه زندگی فرد است. اضافه وزن یا چاقی نیز باعث افزایش خطر ابتلا را در شما می شود. اضافه وزن، خصوصاً در شکم، موجب مقاومت سلول هایتان در برابر تأثیرات انسولین بر قند خون می شود.
این بیماری به صورت ارثی نیز انتقال می یابد. ژن های مشترک در اعضای خانواده ای می تواند موجب افزایش احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ و چاقی شود.
دیابت بارداری
دیابت بارداری، ناشی از تغییرات هورمونی در دوران بارداری است. جفت، هورمون هایی تولید می کند که موجب کاهش حساسیت سلول های زن باردار نسبت به تأثیرات انسولین می شود. این مسئله به نوبه خود موجب افزایش قند خون در دوران بارداری می شود.
زنان چاقی که باردار می شوند یا در دوران بارداری وزنشان افزایش می یابد، بیشتر در معرض ابتلا به دیابت بارداری هستند.
عوامل خطر ابتلا به دیابت
برخی عوامل، خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهند.
دیابت نوع ۱
اگر کودک یا نوجوان هستید و والدین یا خواهر و برادر شما مبتلا به دیابت هستند یا ژن های خاصی را دارید که موجب افزایش احتمال ابتلا به دیابت می شوند، احتمال ابتلا به دیابت نوع ۱ در شما بیشتر از سایرین است.
دیابت نوع ۲
خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در افراد زیر بیشتر است:
- افرادی که اضافه وزن دارند،
- افرادی که سنشان بیشتر از 45 سال است.
- افرادی که والدین یا خواهر و برادرشان مبتلا به دیابت است،
- افردای که فعالیت بدنی کمی دارند،
- زنانی که در دوران بارداری مبتلا به دیابت بارداری بوده اند،
- افرادی که در وضعیت پره دیابت هستند،
- افرادی که سابقه فشار خون بالا، کلسترول بالا یا تری گلیسیرید بالا دارند،
- افرادی که نژاد آمریکایی-آفریقایی، اسپانیایی یا آمریکای لاتین، بومی آلاسکا، بومی جزایر اقیانوس آرام، سرخ پوستان آمریکایی یا آسیایی-آمریکایی دارند.
دیابت بارداری
افراد زیر، خطر ابتلا به دیابت بارداری در آن ها بیشتر از سایرین است:
• افردای که اضافه وزن دارند،
• افرادی که سنشان بیشتر از ۲۵ سال است،
• زنانی که در دوران بارداری مبتلا به دیابت بارداری بوده اند،
• نوزادانی که در هنگام تولد، وزنشان بیش از ۹ پوند (معادل ۴ گیلوگرم) بوده است،
• افرادی که خانواده‌شان، سابقه دیابت نوع ۲ داشته اند،
• افرادی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) هستند.
عوارض دیابت چیست؟
سطح بالای قند خون، موجب آسیب به اندام ها و بافت های سراسر بدن می شود. هرچه سطح قند خونتان بالاتر باشد و مدت ابتلا به آن طولانی تر باشد، احتمال بروز عوارض بیشتر است.
عوارض مرتبط با دیابت شامل موارد زیر است:
- بیماری قلبی، حمله قلبی و سکته مغزی،
- نوروپاتی (اختلال در سیستم اعصاب)،
- نفروپاتی (اختلال در کلیه ها)،
- رتینوپاتی و از دست دادن بینایی،
- از دست دادن شنوایی،
- آسیب پا مانند عفونت ها و زخم هایی که بهبود نمی یابند،
- بیماری های پوستی مانند عفونت های باکتریایی و قارچی،
- افسردگی،
- زوال عقل.
دیابت بارداری
مشکلات ناشی از دیابت بارداری کنترل نشده می تواند بر سلامتی مادر و نوزاد تأثیر بگذارد. عوارض سلامتی ایجاد شده در نوزاد، شامل موارد زیر است:
- دچار تولد زودرس شوند،
- وزن هنگام تولد بالاتر از حد معمول باشد،
- احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 در سنین بالاتر افزایش می یابد،
- قند خون پایین تر از حد طبیعی باشد،
- به زردی (یرقان) مبتلا شوند،
- افزایش احتمال مرده زایی.
احتمال دارد که مادر نیز با عوارضی هم چون فشار خون بالا (پره اکلامپسی) یا دیابت نوع 2 دست و پنجه نرم کند. همچنین ممکن است مجبور به انجام زایمان به صورت سزارین شود.
احتمال ابتلا به دیابت بارداری در مادران در بارداری های آتی نیز افزایش می یابد.
راه های درمان دیابت
پزشکان، داروهای متنوعی را برای درمان دیابت تجویز می کنند. برخی از این داروها به صورت خوراکی مصرف می شود، در حالی که برخی دیگر از آن ها باید در بدن تزریق شوند.
دیابت نوع ۱
انسولین، درمان اصلی در مبتلایان به دیابت نوع ۱ است. در واقع آن را به جای مقادیر هورمون انسولینی مصرف می کنید که بدنتان قادر به تولیدش نیست.
چهار نوع انسولین، بیشتر از سایرین مصرف می شوند. تفاوت آن ها در زمان شروع تأثیر و مدت زمان ماندگاری تأثیرات در بدن است.
- ۱۵ دقیقه طول می کشد، تا انسولین سریع اثر شروع به کار کند و اثرات آن ۳ تا ۴ ساعت باقی می-ماند.
- ۳۰ دقیقه طول می کشد، تا انسولین کوتاه اثر شروع به کار کند و اثرات آن ۶ تا ۸ ساعت باقی می-ماند.
- یک الی دو ساعت طول می کشد، تا انسولین سریع اثر شروع به کار کند و اثرات آن ۱۲ تا ۱۸ ساعت باقی می ماند.
- انسولین طولانی اثر، ۲۴ ساعت بعد از تزریق شروع به کار کند و اثرات آن ۲۴ ساعت یا بیشتر باقی می ماند.
دیابت نوع ۲
رژیم غذایی و ورزش در برخی افراد می تواند در کنترل دیابت نوع 2 کمک کننده باشد. اگر تغییر شیوه زندگی به اندازه کافی در کاهش قند خون مؤثر نباشد، باید دارو مصرف کنید.
این داروها موجب کاهش قند خون به شیوه های گوناگونی می شوند:
| نوع دارو | نحوه عملکرد | مثال |
|---|---|---|
| مهار کننده آلفا گلوکزیداز | کاهش سرعت تجزیه قندها و نشاسته موجود در غذا | آکاربوز (پریکوز) و میگلیتول (گلایست) |
| بیگوآنید | کاهش مقدار گلوکزی که در کبد تولید می شود | متفورمین (گلوکوفاژ) |
| مهار کننده‌های دیپپتیدیل ۴ | اصلاح میزان قند خون، بدون کاهش بیش از حد آن | لیناگلیپتین (ترادجنتا)، سازاگلیپتین (آنگلیزا) و سیتاگلیپتین (ژانوویا) |
| پپتیدهای شبه گلوکاگون | تحریک لوزالمعده برای تولید بیشتر انسولین | دولاگلوتاید (ترولیستی)، اگزناتید (بیِتا) و لیراگلوتاید (ویکتوزا) |
| گلینایدها | تحریک لوزالمعده برای ترشح انسولین | ناتگلیناید (استارلیکس) و رپاگلیناید (پرندین) |
| مهارکننده های پروتئین‌های حمل‌کننده گلوکز-سدیم | ترشح بیشتر گلوکز به ادرار و دفع آن | کاناگلیفلوزین (اینوکانا) و داپاگلیفلوزین (فارزیگا) |
| سولفونیل اوره | تحریک لوزالمعده برای ترشح بیشتر انسولین | گلی‌بوراید (دیابتا، گلی‌ناز)، گلی-پیزید(گلوکترول) و گلی‌مپرید (آماریل) |
| تیازولیدیندیون | بهبود عملکرد انسولین | پیوگلیتازون (اکتوز) و روزی گلی-تازون (آواندیا) |
در برخی موارد ممکن است نیاز به مصرف بیش از یکی از این داروها طبق تجویز پزشک داشته باشید. برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ نیز انسولین مصرف می کنند.
دیابت بارداری
شما باید در دوران بارداری، سطح قند خون خود را کنترل کنید. اگر زیاد باشد، به این معناست که احتمالاً تغییرات رژیم غذایی و ورزش برای کاهش آن کافی نیست.
حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از زنان مبتلا به دیابت بارداری، نیاز به مصرف انسولین برای کاهش قند خون دارند. مصرف انسولین در نوزادان که در حال رشد هستند، خطری ایجاد نمی کند.
رژیم غذایی افراد دیابتی
تغذیه سالم در کنترل دیابت، بسیار تأثیرگذار است. در برخی موارد، تغییر رژیم غذایی می تواند برای کنترل بیماری کافی باشد.
دیابت نوع ۱
تغییرات سطح قند خونتان بر اساس نوع غذاهایی است و طبق آن، کاهش می یابد. غذاهای نشاسته‌ای یا قندی به سرعت موجب افزایش قند خون می شوند. در حالی که پروتئین و چربی، به صورت تدریجی موجب افزایش آن می شود.
پزشکانتان ممکن است به شما کاهش میزان مصرف کربوهیدرات را در رژیم غذایی روزانه توصیه کنند. همچنین مصرف کربوهیدرات روزانه‌تان باید متناسب با دوز انسولین مصرفی باشد.
از متخصص تغذیه‌ای مشاره بگیرید، تا با کمک یک دیگر یک رژیم غذایی برای کنترل دیابت طرح ریزی کنید. ایجاد تناسب میان پروتئین، چربی و کربوهیدرات مصرفی می تواند به شما در کنترل قند خون کمک کند.
دیابت نوع ۲
رعایت رژیم غذایی مناسب، می تواند در کنترل قند خونتان و کاهش وزن اضافی تأثیرگذار باشد.
شمارش کربوهیدرات مصرفی، بخش مهمی از رژیم غذایی دیابت نوع 2 است. متخصص تغذیه می تواند به شما در تنظیم میزان کربوهیدرات مصرفی در وعده های غذایی روزانه کمک کند.
به منظور تعدیل و ثبات سطح قند خون، بکوشید تا در طی روز تعداد وعده های غذایی را بیشتر و حجم مواد غذایی مصرفی در هر وعده را کمتر کنید. از غذاهای سالم مانند موارد زیر بیشتر استفاده کنید:
- میوه ها
- سبزیجات
- غلات کامل
- پروتئین بدون چربی مانند مرغ و ماهی
- چربی های سالم مانند روغن زیتون و آجیل
از مصرف غذاهای دیگر بپرهیزید. زیرا می توانند ثبات سطح قند خونتان را از بین ببرند و تغییرات زیادی در آن ایجاد کنند. در این لینک، غذاهایی را بیابید که در صورت ابتلا به دیابت باید از مصرفشان خودداری کنید.
دیابت بارداری
داشتن رژیم غذایی متعادل برای شما و نوزادتان در نه ماه بارداری، بسیار حائز اهمیت است. انتخاب غذای مناسب می تواند به شما در جلوگیری از مصرف داروهای دیابت نیز کمک کند.
میزان غذای مصرفی در هر وعده را کنترل کنید و استفاده غذاهای شیرین یا شور را محدود کنید. اگرچه برای تغذیه نوزاد در حال رشد باید مقداری شکر مصرف کنید، اما باید از پرخوری اجتناب کنید.
برنامه غذایی را با کمک متخصص یا مشاور تغذیه یا متخصص تغذیه تنظیم کنید. به شما در انتخاب رژیم غذایی با مقادیر مناسبی از درشت مغذی های کمک خواهند کرد.
چگونه بفهمیم دیابت داریم؟
علائم دیابت در هر فرد بروز یابد یا فردی که در معرض ابتلا این بیماری است، باید آزمایش هایش مربوط به آن را انجام دهند. زنان در سه ماهه دوم یا سوم بارداری به طور معمول از نظر ابتلا به دیابت بارداری مورد آزمایش قرار می گیرند.
پزشکان از این آزمایش خون برای تشخیص ابتلا به پره دیابت و دیابت استفاده می کنند:
- آزمایش قند خون ناشتا (FPG)، سطح قند خونتان را بعد از ۸ ساعت ناشتایی اندازه گیری می کند.
- آزمایش A1C، تصویری کلی از سطح قند خونتان در ۳ ماه گذشته ارائه می دهد.
پزشکتان برای تشخیص ابتلا به دیابت بارداری، میزان قند خونتان را بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ بارداری مورد آزمایش قرار می دهد.
- در طول آزمایش چالش گلوکز، قند خونتان، یک ساعت پس از نوشیدن مایعی قندی مورد آزمایش قرار می گیرد.
- در طول آزمایش ۳ ساعته تحمل گلوکز، قند خونتان، بعد از یک شب ناشتایی و سپس نوشیدن مایعی قندی مورد آزمایش قرار می گیرد.
با تشخیص سریع تر دیابت، می توانید زودتر درمان را شروع کنید. در این لینک می توانید بفهمید که آیا نیاز به انجام آزمایشات قند خون دارید یا خیر و اطلاعات بیشتری در مورد آزمایشاتی بدست آورید که پزشک ممکن است برایتان تجویز کند.
برای معاینات سالیانه و پیشگیرانه می توانید به پزشک خانواده خود مراجعه کنید.
پیشگیری از دیابت
از آن جایی که دیابت نوع ۱ ناشی از اختلال در سیستم ایمنی بدن است، قابل پیشگیری نیست. دیابت نوع ۲ نیز اگر ناشی از ژن ها یا سنتان باشند، ابتلا به آن تحت کنترل شما نیست.
با این حال، عوامل خطر دیگر دیابت قابل کنترل هستند. بیشتر استراتژی های پیشگیری از دیابت شامل تعدیل مختصر رژیم غذایی و تناسب اندامتان است.
اگر پزشکان تشخیص داده اند که در مرز ابتلا به دیابت هستید، در این جا مواردی را ذکر می کنیم که می تواند به شما در به تعویق انداختن یا پیشگیری از دیابت نوع 2 کمک کند:
- در هفته حدأقل به مدت ۱۵۰ دقیقه، ورزش هوازی مانند پیاده روی یا دوچرخه سواری انجام دهید.
- از مصرف چربی های اشباع و ترانس و هم چنین کربوهیدرات های تصفیه شده اجتناب کنید.
- میوه، سبزیجات و غلات کامل بیشتر مصرف کنید.
- حجم غذای مصرفی را در وعده های غذاییتان کمتر کنید.
- اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، سعی کنید به میزان ۷ درصد از وزن خود بکاهید.
دیابت در بارداری
احتمال ابتلای ناگهانی به دیابت بارداری در زنان باردار وجود دارد، حتی اگر هرگز در گذشته مبتلا به دیابت نبوده باشند. هورمون هایی که جفت تولید می کند، می تواند موجب ایجاد مقاومت در بدن شما در برابر اثرات انسولین شود.
برخی از زنانی که پیش از بارداری مبتلا به دیابت بوده‌اند، بیماریشان در دوران بارداری ادامه می یابد که به آن، دیابت پیش از بارداری می گویند.
دیابت بارداری معمولاً بعد از بارداری برطرف می شود، اما احتمال ابتلا به دیابت را در آینده به میزان قابل توجهی افزایش می دهد.
فدراسیون بین المللی دیابت (IDF) اعلام کرده است که حدود نیمی از زنان مبتلا به دیابت بارداری، ۵ تا ۱۰ سال پس از زایمان، به دیابت نوع 2 مبتلا می شوند.
ابتلا به دیابت در دوران بارداری نیز ممکن است موجب بروز عوارضی، مانند زردی یا مشکلات تنفسی در نوزادتان شود.
در صورت تشخیص دیابت قبل از بارداری یا حاملگی، برای پیشگیری از عوارض باید تحت نظارت پزشک قرار بگیرید.
علائم دیابت در کودکان
احتمال ابتلا به دیابت نوع ۱ و نوع ۲ در کودکان وجود دارد. کنترل قند خون، خصوصاً در جوانان حائز اهمیت است، زیرا این بیماری می تواند بر اندام های مهمی هم چون قلب و کلیه ها آسیب وارد کند.
دیابت نوع ۱
اغلب در دوران کودکی، فرد مبتلا به شکل خود ایمنی دیابت می شود. یکی از علائم اصلی آن، افزایش ادرار است. کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ ممکن است بعد از آموزش دستشویی رفتن، شروع به خیس کردن تخت کنند.
تشنگی شدید، خستگی و گرسنگی نیز از علائم این بیماری است. نکته حائز اهمیت این است که کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ را فوراً تحت درمان قرار دهیم. این بیماری می تواند موجب افزایش قند خون و کم آبی بدن شود که خود به نوعی جزء فوریت های پزشکی است.
دیابت نوع ۲
دیابت نوع ۱ را در گذشته «دیابت نوجوانان» می نامیدند، زیرا بروز دیابت نوع ۲ در کودکان بسیار نادر بود. اکنون اغلب کودکان دارای اضافه وزن یا چاقی هستند، در نتیجه احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ در این گروه سنی بیشتر است.
حدود ۴۰ درصد از کودکان مبتلا به دیابت نوع 2 علائمی بروز نمی دهند. این بیماری اغلب در حین معاینه بدنی تشخیص داده می شود.
دیابت نوع ۲ اگر درمان نشود، می تواند موجب بروز عوارض مادام العمر در فرد از جمله بیماری قلبی، بیماری کلیوی و نابینایی شود. برای کنترل قند خون در فرزندتان، می توانید از رژیم غذایی سالم و ورزش می تواند بهره بگیرید و از بروز این مشکلات جلوگیری کند.
خلاصه مطالب
عواملی، برخی از انواع دیابت را مانند نوع ۱ ایجاد می کنند که شما در وجود آن نقشی ندارید. اما از برخی دیگر مانند نوع ۲، می‌توان با رژیم غذایی بهتر، افزایش فعالیت و کاهش وزن جلوگیری کرد.
با پزشک خود در مورد خطرات احتمالی دیابت صحبت کنید. اگر در معرض خطر هستید، با آزمایش، سطح قند خونتان را بررسی کنید و توصیه های پزشکتان را برای کنترل قند خون خود رعایت کنید.
