انواع گرید بیماری کبد چرب
بیماری کبد چرب به دو دسته کلی کبد چرب ناشی از الکل و کبد چرب غیر الکلی تقسیم می‌شود. بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) یک اصطلاح کلی برای طیف وسیعی از بیماری های کبدی است که بر افرادی که الکل کمی مصرف می‌کنند یا اصلاً مصرف نمی‌کنند استفاده می‌شود. همانطور که از نام آن پیداست، مشخصه اصلی NAFLD چربی بیش از حد ذخیره شده در سلول های کبدی است. معمولا در افرادی که دارای اضافه وزن یا چاق هستند دیده می‌شود.
NAFLD در مراحل اولیه معمولاً هیچ آسیبی ایجاد نمی‌کند، اما در صورت بدتر شدن می‌تواند منجر به آسیب جدی کبد از جمله سیروز شود. داشتن سطوح بالای چربی در کبد با افزایش خطر ابتلا به مشکلات جدی سلامتی مانند دیابت، فشار خون بالا و بیماری کلیوی همراه است.
اگر قبلاً دیابت دارید، NAFLD احتمال ابتلا به مشکلات قلبی را افزایش می‌دهد.
اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود و مدیریت شود، می‌توان از بدتر شدن NAFLD جلوگیری کرد و میزان چربی در کبد را کاهش داد. NAFLD به طور فزاینده ای در سراسر جهان، به ویژه در کشورهای غربی رایج است. در ایالات متحده، این بیماری شایع ترین شکل بیماری مزمن کبدی است که حدود یک چهارم جمعیت را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
برخی از افراد مبتلا به NAFLD ممکن است به استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) مبتلا شوند، یک شکل تهاجمی از بیماری کبد چرب، که با التهاب کبد مشخص می شود و ممکن است به اسکار پیشرفته (سیروز) و نارسایی کبدی پیشرفت کند. این آسیب مشابه آسیب ناشی از مصرف زیاد الکل است.
علائم کبد چرب
NAFLD معمولاً هیچ علامت و نشانه ای ایجاد نمی‌کند. هنگامی که ایجاد می‌شود، ممکن است شامل علائم زیر باشد:
- خستگی
- درد یا ناراحتی در سمت راست بالای شکم
علائم و نشانه های احتمالی NASH و اسکار پیشرفته (سیروز) عبارتند از:
- تورم شکم (آسیت)
- رگ های خونی بزرگ شده درست در زیر سطح پوست
- طحال بزرگ شده
- کف دست های قرمز
- زردی پوست و چشم (یرقان)
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم و نشانه های مداومی دارید که باعث نگرانی شما می‌شود، با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید.
علل ایجاد کبد چرب
کارشناسان دقیقاً نمی‌دانند چرا کبد برخی افراد چربی در خود تجمع می‌کند در حالی که برخی دیگر این کار را نمی‌کنند. به طور مشابه، درک محدودی در مورد اینکه چرا برخی از کبدهای چرب دچار التهاب می‌شوند وجود دارد که در نهایت هم به سیروز تبدیل می‌شود.
NAFLD و NASH هر دو به موارد زیر مرتبط هستند:
- اضافه وزن یا چاقی
- مقاومت به انسولین، که در آن سلول های شما قند را در پاسخ به هورمون انسولین نمی‌گیرند
- قند خون بالا (هیپرگلیسمی)
- که نشان دهنده پیش دیابت یا دیابت نوع 2 است
- سطوح بالای چربی، به ویژه تری گلیسیرید، در خون به نظر می رسد این مشکلات سلامتی ترکیبی، باعث افزایش رسوب چربی در کبد می‌شود. برای برخی افراد، این چربی اضافی به عنوان سمی برای سلول های کبد عمل می‌کند و باعث التهاب کبد و NASH می شود که ممکن است منجر به تجمع بافت اسکار در کبد شود.
مراحل بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
NAFLD در ۴ مرحله اصلی تقسیم بندی می‌شود. اکثر مردم فقط به مرحله اول را مبتلا اند، و معمولاً بدون اینکه متوجه باشند. در تعداد کمی از موارد، اگر تشخیص داده نشود و مدیریت نشود، می‌تواند پیشرفت کند و در نهایت منجر به آسیب کبدی شود.
مراحل اصلی NAFLD عبارتند از:
- کبد چرب ساده (استئاتوز) - تجمع تا حد زیادی بی ضرر از چربی در سلول های کبد که ممکن است تنها در طی آزمایش های انجام شده به دلیل دیگری تشخیص داده شود.
- استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) - شکل جدی‌تر NAFLD، که در آن کبد ملتهب شده است.
- فیبروز - جایی که التهاب مداوم باعث ایجاد بافت اسکار در اطراف کبد و رگ‌های خونی مجاور می‌شود، اما کبد همچنان قادر به عملکرد طبیعی است.
- سیروز - شدیدترین مرحله که پس از سال‌ها التهاب رخ می‌دهد، جایی که کبد منقبض می‌شود و دارای اسکار و حالت توده ای می‌شود. این آسیب دائمی است و می تواند منجر به نارسایی کبد (جایی که کبد شما به درستی کار نمی کند) و سرطان کبد شود.
ممکن است سال‌ها طول بکشد تا فیبروز یا سیروز ایجاد شود. ایجاد تغییرات در سبک زندگی برای جلوگیری از بدتر شدن وضعیت بسیار مهم است.
عوامل خطر(عوامل مستعد کننده)
طیف گسترده ای از بیماری ها و شرایط می‌توانند خطر ابتلا به NAFLD را افزایش دهند، از جمله:
- کلسترول بالا
- سطوح بالای تری گلیسیرید در خون
- سندرم متابولیک
- چاقی، به ویژه زمانی که چربی در شکم متمرکز شده است
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- آپنه خواب
- دیابت نوع 2
- تیروئید کم کار (کم کاری تیروئید)
- غده هیپوفیز کم کار (هیپوفیتاریسم)
NASH در این گروه ها بیشتر است:
- افراد مسن
- افراد مبتلا به دیابت
- افرادی که چربی بدنشان در شکم متمرکز است
هرچند تشخیص NAFLD از NASH بدون آزمایش دشوار خواهد بود.
کبد چرب چه عوارضی دارد؟
عارضه اصلی NAFLD و NASH سیروز است که در مراحل پایانی اسکار در کبد ایجاد می‌شود. سیروز در پاسخ به آسیب کبدی مانند التهاب در NASH رخ می دهد. همانطور که کبد تلاش می‌کند تا التهاب را متوقف کند، مناطقی از جای زخم (فیبروز) ایجاد می کند. با ادامه التهاب، فیبروز گسترش می یابد و بافت طبیعی کبد را بیشتر و بیشتر می‌گیرد.
اگر این روند قطع نشود، سیروز می تواند منجر به موارد زیر شود:
- تجمع مایع در شکم (آسیت)
- تورم وریدهای مری (واریس مری) که می تواند پاره شود و خونریزی کند
- گیجی، خواب آلودگی و تکلم (آنسفالوپاتی کبدی)
- سرطان کبد
بین ۵ تا ۱۲ درصد از افراد مبتلا به NASH به سیروز پیشرفت می‌کنند.
آیا من در خطر ابتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) هستم؟
شما در معرض خطر NAFLD هستید اگر:
- چاق هستید یا اضافه وزن دارید – به خصوص اگر چربی زیادی در اطراف کمر خود دارید (شکل بدنی شبیه سیب)
- دیابت نوع ۲ دارید.
- شرایطی دارید که بر نحوه استفاده بدن از انسولین تأثیر می‌گذارد.
- مبتلا به مقاومت به انسولین مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند.
- تیروئید کم کار دارید.
- فشار خون بالا دارید.
- کلسترول بالا دارید.
- مبتلا به سندرم متابولیک (ترکیبی از دیابت، فشار خون بالا و چاقی) هستید.
- بالای ۵۰ سال سن دارید.
- سیگار می‌کشید.
اما NAFLD در افراد بدون هیچ یک از این عوامل خطر، از جمله کودکان خردسال، نیز تشخیص داده شده است.
اگرچه NAFLD بسیار شبیه به بیماری کبدی مرتبط با الکل (ARLD) است، اما NAFLD در اثر نوشیدن بیش از حد الکل ایجاد نمی‌شود.
چگونه بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) تشخیص داده می‌شود؟
NAFLD اغلب پس از اینکه آزمایش خونی به نام تست عملکرد کبد نتیجه غیرطبیعی ایجاد می‌کند و سایر بیماری های کبدی مانند هپاتیت رد می‌شود، تشخیص داده می‌شود اما آزمایش خون غیر طبیعی همیشه NAFLD را مشخص نمی‌کند. این عارضه همچنین ممکن است در طول اسکن اولتراسوند از شکم شما مشاهده شود. این تصویر برداری یک نوع اسکن است که در آن از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از داخل بدن شما استفاده می‌شود.
اگر NAFLD در شما تشخیص داده شود، ممکن است آزمایش‌های بیشتری برای تعیین مرحله‌ای که دارید مورد نیاز باشد. این ممکن است شامل یک آزمایش خون تشخیصی یا انجام نوع دیگری از اسکن اولتراسوند (Fibroscan) باشد.
برخی از افراد ممکن است نیاز به بیوپسی داشته باشند، جایی که نمونه کوچکی از بافت کبد با استفاده از یک سوزن گرفته می شود تا بتوان آن را در آزمایشگاه آنالیز کرد. کودکان و افراد جوان با افزایش خطر ابتلا به NAFLD (افراد مبتلا به دیابت نوع 2 یا سندرم متابولیک) باید هر 3 سال یکبار سونوگرافی از کبد خود انجام دهند. سایر آزمایشاتی که ممکن است انجام دهید شامل سی تی اسکن یا اسکن MRI است.
درمان بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
اکثر افراد مبتلا به NAFLD هیچ مشکل جدی نخواهند داشت، اما اگر این بیماری در شما تشخیص داده شد، باید اقداماتی را برای جلوگیری از بدتر شدن آن انجام دهید. در حال حاضر هیچ داروی خاصی برای NAFLD وجود ندارد، اما انتخاب سبک زندگی سالم می‌تواند کمک کننده باشد. همچنین ممکن است برای شرایط مرتبط (فشار خون بالا، دیابت و کلسترول) یا عوارض آنها، درمان توصیه شود.
ممکن است به شما توصیه شود که قرار ملاقات های منظمی با پزشک خود داشته باشید تا عملکرد کبد خود را بررسی کرده و نشانه هایی از مشکلات جدید را جستجو کنید.
داروها
در حال حاضر هیچ دارویی وجود ندارد که بتواند NAFLD را درمان کند، اما داروهای مختلف می توانند در مدیریت مشکلات مرتبط با این بیماری مفید باشند. به عنوان مثال، پزشک شما ممکن است دارو را برای درمان فشار خون بالا، درمان کلسترول بالا، درمان دیابت نوع 2 و درمان چاقی توصیه کند.
پیوند کبد
اگر به سیروز شدید مبتلا شوید و کبدتان به درستی کار نکند، ممکن است لازم باشد در لیست انتظار پیوند کبد قرار بگیرید یا ممکن است پیوند با برداشتن بخشی از کبد از اهداکننده زنده امکان پذیر باشد. از آنجایی که کبد می تواند خود را بازسازی کند، هم بخش پیوند شده و هم بخش باقی مانده از کبد اهدا کننده می‌توانند دوباره به اندازه طبیعی خود رشد کنند.
راه های پیشگیری از ابتلا به کبد چرب
برای کاهش خطر ابتلا به NAFLD:
یک رژیم غذایی سالم انتخاب کنید
- سعی کنید یک رژیم غذایی متعادل با میوه ها، سبزیجات، پروتئین و کربوهیدرات ها، اما کم چربی، شکر و نمک داشته باشید. خوردن بخش های کوچکتر غذا نیز می تواند کمک کننده باشد
- به جای نوشیدنی های شیرین آب بخورید
- یک رژیم غذایی گیاهی سالم را انتخاب کنید که سرشار از میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و چربی های سالم باشد.
- وزن خود را در محدوده ی سالم حفظ کنید
- شما باید BMI بین ۱۸.۵ تا ۲۴.۹ را هدف قرار دهید (از ماشین حساب برای محاسبه BMI خود استفاده کنید). کاهش بیش از ۱۰ درصد وزن می تواند مقداری چربی را از کبد حذف کند و در صورت داشتن آن NASH را بهبود بخشد
- اگر اضافه وزن یا چاق هستید، کالری دریافتی روزانه خود را کاهش دهید و بیشتر ورزش کنید. اگر وزن مناسبی دارید، با انتخاب یکرژیم غذایی سالم و ورزش برای حفظ آن تلاش کنید.
ورزش کنید
حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت با شدت متوسط مانند پیاده روی یا دوچرخه سواری در هفته انجام دهید. همه انواع ورزش می تواند به بهبود NAFLD کمک کند، حتی اگر وزن کم نکنید بیشتر روزهای هفته ورزش کنید. اگر به طور منظم ورزش نکرده اید، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.
ترک سیگار
اگر سیگار می‌کشید، ترک سیگار می‌تواند به کاهش خطر مشکلاتی مانند حملات قلبی و سکته کمک کند. NAFLD توسط الکل ایجاد نمی‌شود، اما نوشیدن ممکن است آن را بدتر کند. بنابراین توصیه می‌شود مصرف الکل را متوقف کنید. اتخاذ یک سبک زندگی سالم راه اصلی مدیریت NAFLD است.
سخن آخر
بیماری کبد چرب یک بیماری شایع است که به دلیل ذخیره چربی اضافی در کبد ایجاد می‌شود. اکثر افراد هیچ علامتی ندارند و مشکلات جدی برای آنها ایجاد نمی‌کند. اگرچه در برخی موارد می‌تواند منجر به آسیب کبدی شود. خبر خوب این است که شما اغلب می‌توانید با تغییر شیوه زندگی از بیماری کبد چرب پیشگیری کرده یا حتی روند آن را معکوس کنید.
